Σε δύο νέες εκδόσεις προχώρησε η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη με σκοπό την διαφώτιση της ιστορίας της Βιβλιοθήκης του «Σχολείου των Ζωσιμάδων» (1792), του «Δημοσίου Γενικού Ελληνικού Σχολείου» (1828), της μεγαλωνύμου Ζωσιμαίας Σχολής, της Ζωσιμαίας εν Ηπείρω Βιβλιοθήκης (1938), της Ζωσιμαίας Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης (1987), της σημερινής Ζωσιμαίας Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Ιωαννίνων.
Στην πρώτη έκδοση, Η Βιβλιοθήκη του «σχολείου των Ζωσιμάδων». Ένα ταξίδι στο χρόνο και στο χώρο, επιχειρείται η εξιστόρηση των περιπετειών της Ιστορικής Βιβλιοθήκης, έμπνευσης της Αυταδελφότητος των Ζωσιμάδων, αναπόσπαστο οργανικό μέλος των Ιωαννίτικων Σχολών, που οι ίδιοι χορηγούσαν αρχικώς και η οποία ανεξαρτητοποιήθηκε αργότερα.
Τα Γιάννινα, ιδιαίτερα από τα μέσα του 17ου αιώνα, αποτελούσαν την πνευματική πρωτεύουσα του υπόδουλου Γένους, όπου συντελέστηκε η λεγόμενη «Γιαννιώτικη Αναγέννηση». Στις επώνυμες Σχολές τους , ήδη από τον 13ο αι., εμφανίζονται μεγάλοι Δάσκαλοι και Λόγιοι Σχολάρχες του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και οι Σχολές λειτουργούν με τις δαπάνες και τη φροντίδα των Ηπειρωτών Ευεργετών, μεταξύ των οποίων και οι Ζωσιμάδες. Μακρόχρονη, περιπετειώδης και ταραχώδης η ιστορία της Σχολής, αλλά και της Βιβλιοθήκης της. Από την ίδρυση, Σχολή και Βιβλιοθήκη ακολουθούν-ως επί το πλείστον-κοινή πορεία, έως το 1938 όταν ιδρύεται, με Νόμο, η ανεξάρτητη Ζωσιμαία εν Ηπείρω Βιβλιοθήκη, η σημερινή Ζωσιμαία Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων.
Η Βιβλιοθήκη αφηγείται… με στέρεη βάση τα δεδομένα της ιστορικής έρευνας και συστήνεται εκ νέου, από την ίδρυση της, το 1792 μέχρι και σήμερα.
Η έκδοση Από τους Λελυπαράδες στη Ζωσιμαία Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων αποτελεί την πρώτη προσπάθεια στρωματογραφικής αποτύπωσης και καταγραφής του κτηρίου, στο οποίο, σήμερα, στεγάζεται και λειτουργεί η Ζωσιμαία Δημόσια Κεντρική Iστορική Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων. Μιας στρωματογραφίας ιστορικού και όχι γεωλογικού χρόνου.
Από το πρώτο κτήριο, το οποίο θεμελιώνεται στο α’ μισό του 17ου αι., έως σήμερα μεσολαβούν περίπου τέσσερις αιώνες, μέσα στους οποίους πραγματώνονται σημαντικά γεγονότα για την Ευρωπαϊκή, Ελληνική και τοπική Ιστορία και τα οποία επηρεάζουν την κτηριακή αλληλουχία και αποδεικνύονται καθοριστικά των σχηματισμών και των σταδίων του μνημονικού αυτού τόπου.
Η πρώτη χρήση του χώρου μαρτυρείται από το 1618/1635, με το μικρό μουσουλμανικό τέμενος Λελυπαρά ή Μεχμέτ Αγά και ιδρυτή τον Μεχμέτ Αγά, γιο του Αλέξανδρου Λελυπαρά, της μεγάλης Ιωαννίτικης Καστρινής αρχοντικής οικογένειας, με βυζαντινή καταγωγή. Κατά τον 19ο αι., το τζαμί επεκτείνεται, αποκτά σύνθετη κάτοψη και δίπλα του οικοδομούνται ένα Πτωχοτροφείο (imaret) και ένα Ιεροδιδασκαλείο (Μεντρεσές), από τα μεγαλύτερα των Ιωαννίνων, όλα τμήμα του Αφιερώματος (Vakfname) του Λελυπαρά Μεχμέτ Αγά.
Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, το 1913, το Αφιέρωμα του Λαλπαρέ Μεχμέτ Αγά, υπό την επίβλεψη των Βακουφίων Ιωαννίνων, εκκαθαρίστηκε νομίμως, σύμφωνα με την Ελληνοτουρκική Σύμβαση περί Ανταλλαγής των Πληθυσμών και αποδόθηκε στη διαχείριση της ΕΤΕ.
Τα εγκαίνια των Δημοτικών Λουτρών πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή, 29 Νοεμβρίου 1931 και χαρακτηρίστηκαν ως το πρώτο εκπολιτιστικό έργο της Πρωτεύουσας της Ηπείρου. Το κτήριο εξυπηρέτησε τη χρήση του αυτή, με διαλείμματα και λόγω των ιστορικών συνθηκών, έως το 1970. Έκτοτε, στέγασε τη Λέσχη Ελλήνων Αλκίμων της πόλης (1970-1971), τον Φοιτητικό Σύλλογο Ιωαννίνων (05/08/1972-31/05/1978), την Υπηρεσία Υδρεύσεως του Δήμου και τον Οργανισμό Ηπειρωτικού Θεάτρου (Ο.Η.Θ.) (1975 – 1980), ενώ προτάθηκε και η χρήση του ως Πινακοθήκης.
Τελικά, το 1986, με το Συμβόλαιο «Περί συστάσεως εμπραγμάτου δικαιώματος περιορισμένης προσωπικής δουλείας στεγάσεως της Ζωσιμαίας εν Ηπείρω Βιβλιοθήκης εσαεί επί του κτηρίου των πρώην Δημοτικών Λουτρών, δρχ. 10.000.000», ο Ιωάννης Καμπέρης (1924-1996) ανέλαβε τις δαπάνες για την προσθήκη ορόφου και τη διαμόρφωση του χώρου στο κτίριο των πρώην Δημοτικών Λουτρών, με την προσθήκη ενός επιπλέον ορόφου και την αναμόρφωση των εσωτερικών χώρων.
Στις 25 Απριλίου 1988 τελέστηκαν τα εγκαίνια της Ζωσιμαίας Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ιωαννίνων, Ν.Π.Δ.Δ. του Υπουργείου Παιδείας, στο κτήριο στο οποίο στεγάζεται μέχρι σήμερα.
Τα βιβλία, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, δεν διατίθενται προς πώληση, αλλά δωρεάν σε ιδρύματα και φορείς του Πολιτισμού. Αντίτυπά τους είναι διαθέσιμα στο Αναγνωστήριο της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης.
Και οι δύο εκδόσεις συνοδεύονται από ομώνυμες ψηφιακές εφαρμογές, με τρισδιάστατη μοντελοποίηση και εικονική ξενάγηση, που δημιουργήθηκαν από τη Ζωσιμαία, με στόχο τη δημιουργία εμπλουτισμένης πολιτιστικής εμπειρίας στο πλαίσιο της βιώσιμης πολιτιστικής κληρονομιάς, διατηρώντας το παρελθόν για τις μελλοντικές γενιές. Οι εφαρμογές είναι προσβάσιμες στην ιστοσελίδα της Ζωσιμαίας (https://zosimaialib.gr/e-βιβλιοθήκη).
