Τι προβλέπει το άρθρο 93 του νομοσχεδίου (τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση), για τον τρόπο που φιλοδοξεί να λύσει η κυβέρνηση αυτό το χρόνιο πρόβλημα;
Επιτέλους, η κυβέρνηση άνοιξε τα χαρτιά της, για τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζει να λύσει τα προβλήματα που δημιουργούν στους- ελάχιστα εναπομείναντες- κατοίκους του Σουλίου το ισχύον καθεστώς για το ιδιοκτησιακό (κανείς δεν έχει τίτλους ιδιοκτησίας) και για τα βοσκοτόπια. Στις 24 Γενάρη 2025, η κυβέρνηση δημοσιοποίησε τις θέσεις της για τον τρόπο που φιλοδοξεί να λύσει το πρόβλημα για το ιδιοκτησιακό καθεστώς στο Σούλι και για τα βοσκοτόπια. Ωστόσο, τρόπος που επέλεξε να λύσει αυτό το χρόνιο πρόβλημα η κυβέρνηση, εκτός του ότι στηρίζεται στις αντιλαϊκές διατάξεις των Μνημονιακών νόμων (3986/2011 και 4092/2012), είναι και… «μεσοβέζικος»! Θυμίζουμε ότι με την ψήφιση αυτών των δύο νόμων, καθιερώθηκε μια νέα μορφή ιδιωτικοποιήσεων. Πρόκειται για την ενοικίαση περιουσιακών στοιχείων του ελληνικού δημοσίου (λιμάνια, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια κλπ) μέχρι και 99 χρόνια!
Ολόκληρο το άρθρο 93, που φέρει το τίτλο «Σύσταση δικαιώματος επιφανείας επί δημοσίων ακινήτων στην περιοχή Τετραχωρίου Σουλίου», έχει ως εξής:
Επιτρέπεται η σύσταση δικαιώματος επιφανείας, σύμφωνα με το άρθρο 19 του ν. 3986/2011 (Α’152), στα δημόσια ακίνητα που βρίσκονται στην περιοχή “Τετραχωρίου Σουλίου”, όπως η εν λόγω περιοχή οριοθετείται από την κόκκινη διακεκοµµένη γραµµή στο σχέδιο (Π3) της «Μελέτης Συνολικής Ανάδειξης Τετραχωρίου Σουλίου και Κάστρου Κιάφας» της Διεύθυνσης Τοπογραφήσεων Φωτογραµµετρίας και Κτηµατολογίου του Υπουργείου Πολιτισμού, που συνοδεύει την υπό στοιχεία ΥΠΠΟ/ΓΔΑ&ΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ 33 /73586/3269/23.7.2008 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (ΑΑΠ 362) με θέμα “Κήρυξη Αρχαιολογικού Χώρου Σουλίου” και επισυνάπτεται στον παρόντα ως Παράρτηµα, με σκοπό τη συνολική ανάδειξη της περιοχής, σύμφωνα με την υπό στοιχεία ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/5.8.2010 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού.
Σε περίπτωση σύστασης του δικαιώματος της παρ. 1 επί ακινήτων που βρίσκονται εντός αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων ή έχουν χαρακτηρισθεί ως μνημεία από το Υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς (ν. 4858/2021, Α’220), προϋπόθεση για τη σύνταξη του συμβολαιογραφικού εγγράφου σύστασης του δικαιώματος αποτελεί η σύμφωνη γνώμη του αρμοδίου οργάνου του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η σύσταση του δικαιώματος της παρ. 1 γίνεται άνευ ανταλλάγματος και χωρίς υποχρέωση καταβολής εδαφονομίου.
Δεν επιτρέπεται η σύσταση υποθήκης, η εγγραφή προσημείωσης, καθώς και η σύσταση πραγματικών και προσωπικών δουλειών, οι οποίες βαρύνουν το δικαίωμα επιφανείας της παρ. 1.
Το δικαίωμα της παρ. 1 δεν υπόκειται σε κατάσχεση.
Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του Κεφαλαίου Γ’ του ν. 3986/2011».
Την κυβερνητική νομοθετική ρύθμιση, αποκάλυψα στη γενική συνέλευση της Αδελφότητας ΤΟ ΗΡΩΪΚΟ ΣΟΥΛΙ, με την ιδιότητα του απερχόμενου πρόεδρου, λέγοντας: «Από όσα κατάλαβα, διαβάζοντας το άρθρο 93, η κυβέρνηση προτίθεται να λύσει το πρόβλημα με το ιδιοκτησιακό και τα βοσκοτόπια, παραχωρώντας στους δικαιούχους τη χρήση τους- όχι, όμως και την κυριότητα- από 5 ως 99 χρόνια. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι η ρύθμιση αυτή, θα ισχύσει με την προϋπόθεση ότι προηγουμένως θα έχουν λυθεί τα προβλήματα με το δασολόγιο και κτηματολόγιο. Δηλαδή ζήσε μαύρε μου να φας τριφύλλι! Μακάρι να κάνω λάθος. Επειδή η σχετική ρύθμιση είναι νομικίστικη και δυσνόητη, ζήτησα βοήθεια και από την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας, για το τι ακριβώς σημαίνει στην πράξη το άρθρο 93».
Τι σημαίνει στην πράξη η κυβερνητική ρύθμιση;
Θυμίζουμε τις δηλώσεις της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη η οποία από το 2022, διαπίστωνε δημόσια πως ή ανάδειξη του Σουλίου σκοντάφτει στο ιδιοκτησιακό και διαβεβαίωνε πως σύντομα θα κατατεθεί στη Βουλή νομοθετική ρύθμιση, που θα λύνει οριστικά το πρόβλημα.
Όμως, η νομοθετική ρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση με το άρθρο 93 του νομοσχεδίου, σχετικά με το ιδιοκτησιακό και τα βοσκοτόπια, δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά. Από μια πρώτη ανάγνωση του άρθρου 93, προκύπτουν τα εξής.
Με τους νόμους 3986/2011 και 4092/2012, επανήλθε στο ελληνικό δίκαιο ο θεσμός της επιφάνειας (είχε καταργηθεί από τον Αστικό Κώδικα το 1946). Η επιφάνεια ήταν το εμπράγματο δικαίωμα που παρείχε στον δικαιούχο (επιφανειούχο) την εξουσία να διατηρεί πάνω στο έδαφος οικοδομή και να «επωφελείται αυτήν ως ιδιοκτήτης».
«κύριος», είναι ο κύριος του εδάφους του δημοσίου κτήματος και «επιφανειούχος» είναι το πρόσωπο που έχει το δικαίωμα της επιφανείας.
στην έννοια του «κτίσματος» περιλαμβάνεται αφ’ ενός κάθε συστατικό του δημοσίου κτήματος (όπως κτήρια) και ιδίως το οικοδόμημα, κατασκευή, εγκατάσταση, κτήριο, δεξαμενή, υπόστεγο, σταθμός αυτοκινήτων (πάρκινγκ), γέφυρα, σήραγγα, αγωγός, αεροδρόμιο, οδικό, σιδηροδρομικό ή λιμενικό έργο, αθλητική, ψυχαγωγική ή τουριστική εγκατάσταση και αφ’ ετέρου κάθε εν γένει κατασκευή και εγκατάσταση επί του εδάφους. Το κτίσμα μπορεί να είναι και υπόγειο.
Ο θεσμός της επιφάνειας, παρέχει στον δικαιούχο (επιφανειούχο) την εξουσία να διατηρεί πάνω στο έδαφος οικοδομή και να «επωφελείται αυτήν ως ιδιοκτήτης». Έτσι, ο ιδιοκτήτης, δηλαδή το κράτος, παρέμενε κύριος του εδάφους και ο επιφανειούχος γινόταν κύριος των κτισμάτων.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, «επιφάνεια είναι το εμπράγματο δικαίωμα φυσικού ή νομικού προσώπου να κατασκευάζει κτίσμα σε έδαφος κτήματος που είναι, κατά το χρόνο σύστασης του δικαιώματος, δημόσιο, κατά την έννοια της παραγράφου 4 του παρόντος άρθρου και να ασκεί στο κτίσμα αυτό ή σε κτίσμα ήδη κατασκευασμένο σε τέτοιο κτήμα τις εξουσίες, που παρέχει το δικαίωμα της κυριότητας».
Βασική επιλογή του νομοθέτη υπήρξε ο χρονικός περιορισμός του δικαιώματος. Συγκεκριμένα, η επιφάνεια δεν αποτελεί δικαίωμα που διαρκεί στο διηνεκές, όπως η κυριότητα, αλλά συνιστάται για διάστημα χρόνο, που ορίστηκε από 5 ως 99 έτη.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι, ο ιδιοκτήτης παρέμενε κύριος του εδάφους, ο δε επιφανειούχος γινόταν κύριος των κτισμάτων. Δηλαδή, ιδιοκτήτης ενός κτηρίου που βρίσκεται κτισμένο ή θα κτιστεί στον ιστορικό χώρο του Σουλίου θα συνεχίζει να είναι το ελληνικό δημόσιο και αυτός που κατοικεί στο συγκεκριμένο κτήριο θα είναι απλά ο χρήστης του!
