Επισυνάπτονται σημεία απαντήσεων του αρμοδίου Αντιπεριφερειάρχη Περιβάλλοντος κ. Βασίλειου Γοργόλη σε θέματα αρμοδιότητά τους που τέθηκαν στην Ειδική Συνεδρίαση Λογοδοσίας της Περιφερειακής Αρχής που διεξήχθη την Τετάρτη 12 Μαρτίου 2025.
- Για τις περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις από την επέκταση των υδατοκαλλιεργειών και την εγκατάσταση πλωτού φωτοβολταϊκού σταθμού στον Αμβρακικό Κόλπο (τέθηκε από την παράταξη: «ΗΠΕΙΡΟΣ ΟΛΟΝ»).
Ο Αμβρακικός είναι μία από τις σημαντικότερες υγροτοπικές περιοχές της χώρας, με τον οικολογικό του πλούτο να προσελκύει το ενδιαφέρον σε Εθνικό και Διεθνές επίπεδο. Σημαντικοί οικότοποι, μόνιμα και περαστικά πουλιά, σπάνια χερσαία φυτά, χερσαία ζώα και ψάρια συνθέτουν μια εικόνα μοναδικής ποικιλότητας και ομορφιάς. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί περισσότερα από 295 ειδή πουλιών, από τα 400 περίπου είδη της χώρας.
Οι 20 μικρές και μεγάλες λιμνοθάλασσες, τα λασποτόπια, οι αμμώδεις παραλίες με τις αμμοθίνες, οι αλμυρόβαλτοι, οι εκτενείς καλαμιώνες και οι βάλτοι, εναλλάσσονται με υγρόφιλα παραποτάμια δάση, παραδοσιακές καλλιέργειες, λόφους πλατύφυλλων δένδρων και μικρές νησίδες, συνθέτοντας ένα μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα οικοσύστημα.
Σύμφωνα με τα κριτήρια αξιολόγησης της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, στο Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού εντοπίζονται 17 τύποι φυσικών ενδιαιτημάτων.
Η περιοχή του Αμβρακικού κόλπου, περιλαμβάνεται στους υγροτόπους Ramsar Διεθνούς σημασίας, στο οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 έχει χαρακτηρισθεί ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας, Ζώνη Ειδικής Προστασίας και Καταφύγιο Άγριας Ζωής. Το βόρειο τμήμα του έχει χαρακτηριστεί ως «Καίρια Περιοχή Βιοποικιλότητας» και το 2008 η βόρεια περιοχή του κόλπου κηρύχθηκε Εθνικό Πάρκο.
Α’ Μέρος : Υδατοκαλλιέργειες
Η Περιφέρεια Ηπείρου στηρίζει διαχρονικά όλα τα δίκαια αιτήματα των επαγγελματιών αλιέων του Αμβρακικού και συμμερίζεται τις ανησυχίες τους για τη διατήρηση των ιχθυοαποθεμάτων και τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος.
Όσον αφορά τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) επιτου σχεδίου για τον χαρακτηρισμό και την οριοθέτηση Περιοχής Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών στον Αμβρακικό Κόλπο, η γνωμοδότηση της Επιτροπής Περιβάλλοντος, που δόθηκε στη 1 Σεπτεμβρίου 2020 [πρακτικό με ΑΔΑ ΨΚ1ΙΛ9-ΛΡΙ], ήταν κατά πλειοψηφία θετική, καθώς στη γνωμοδότηση αυτή αναδεικνύονται και ενισχύονται τα δίκαια αιτήματα του κλάδου. Ελήφθησαν υπόψη επιστημονικά και περιβαλλοντικά δεδομένα, τα οποία οδηγούν στην ταπείνωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από την λειτουργία των υφιστάμενων μονάδων και την διατήρηση των ιχθυοαποθεμάτων, γεγονός που οδηγεί στην βιωσιμότητα των μονάδων.
Η γνωμοδότησή της Περιφέρειας Ηπείρου αυτή στηρίχθηκε στους εξής Στρατηγικούς Στόχους (ΣΣ):
ΣΣ1: Την βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη του τομέα της υδατοκαλλιέργειας στην κατεύθυνση ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και διατήρησης κοινωνικής και οικονομικής συνοχής.
ΣΣ2: Τον Εξορθολογισμό της χωροθέτησης των υδατοκαλλιεργειών με ενίσχυση της οργανωμένης τους λειτουργίας.
ΣΣ3: Την επίτευξη μιας διαρκούς ισορροπίας μεταξύ των υδάτινων πόρων του ιδιαίτερου οικοσυστήματος του Αμβρακικού Κόλπου και των υδατοκαλλιεργητικών δραστηριοτήτων, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα και την οικονομική βιωσιμότητα του κλάδου.
ΣΣ4: Την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των παραγόμενων προϊόντων και των επιχειρήσεων και τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς τους σε τοπικό επίπεδο (ποιοτική αναβάθμισή τους, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητά τους). Την ανάπτυξη βιώσιμων επιχειρήσεων στον κλάδο της μεταποίησης και εμπορίας αλιευτικών προϊόντων.
ΣΣ5: Την διασφάλιση του θαλάσσιου και χερσαίου περιβάλλοντος ως φυσικά οικοσυστήματα για την επίτευξη της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης, αλλά και για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων του τομέα της Υδατοκαλλιέργειας και την επίτευξη των στόχων του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Υδατοκαλλιέργειες (Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ.).
Σ.Σ. 6: Την ολοκληρωμένη και πολυσύνθετη ανάπτυξη των εμπλεκόμενων περιοχών με βάση χωροταξικά κριτήρια. Συνδυασμός της υδατοκαλλιεργητικής δραστηριότητας με την ανάπτυξη θεματικού τουρισμού στην περιοχή, για την ανάδειξη της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής του μοναδικότητας.
Σ.Σ.7: Την διασφάλιση της διατήρησης, της ενίσχυσης και της αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού κύρια του τομέα καθώς και άλλων υποστηρικτικών αυτού τομέων (π.χ. εστίαση, ξενοδοχεία, κατοικία κλπ.), με παράλληλη στήριξη της ισότητας των ευκαιριών και βελτίωση της ζωής των κατοίκων.
Οι στόχοι ικανοποιούνται με την υλοποίηση του σχεδιασμού της Π.Ο.Α.Υ. και της οργάνωσής της.
Για την αποτελεσματική εφαρμογή του σχεδιασμού και της οργάνωσης και την αντιμετώπιση των ενδεχόμενων επιπτώσεων από την υλοποίηση των προβλεπόμενων έργων προτάθηκαν μέτρα και κατευθύνσεις:
1. Η εγκατάσταση συστήματος και προγράμματος παρακολούθησης της παραγωγής, των περιβαλλοντικών παραμέτρων, καθώς και της ποιότητας του προϊόντος.
2. Η συλλογή και διαχείριση των ζωικών υποπροϊόντων που προκύπτουν από την υδατοκαλλιεργητική δραστηριότητα.
3. Η προώθηση της καινοτομίας, της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης., μέσα από λειτουργικές δομές καθοδήγησης, στήριξης, παρακολούθησης και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων από τους εμπλεκόμενους.
4. Η ενίσχυση και προώθηση της εικόνας των παραγόμενων προϊόντων στις υφιστάμενες και σε νέες αγορές.
Η θετική αυτή γνωμοδότηση, στηριζόμενη στους προτεινόμενους Στρατηγικούς Στόχους (ΣΣ), επιβεβαιώνει τη σημασία της βιώσιμης ανάπτυξης, της διατήρησης των φυσικών πόρων και της οικονομικής βιωσιμότητας των επαγγελματιών αλιέων, διασφαλίζοντας την ισορροπημένη συνύπαρξη υδατοκαλλιεργειών και αλιευτικών δραστηριοτήτων.
Επιπλέον, η διαδικασία για την αδειοδότηση των έργων συνεχίζεται με την υποβολή Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για τις κατά τόπους αδειοδοτήσεις, οι οποίες θα εξετάσουν τις συγκεκριμένες επιπτώσεις για κάθε έργο σε τοπικό επίπεδο.
Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, οι αρμόδιες αρχές θα εξετάσουν τυχόν ενστάσεις ή ανησυχίες που θα προκύψουν σχετικά με την επέκταση των υδατοκαλλιεργειών και τις επιπτώσεις τους στην περιοχή.
Θα δοθεί η δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους φορείς και πολίτες να υποβάλουν τις ενστάσεις τους, οι οποίες θα εξεταστούν αναλυτικά πριν την έκδοση των τελικών αποφάσεων για την αδειοδότηση.
Τέλος η Περιφέρεια Ηπείρου επιδιώκει την πιστοποίηση ως Π.Ο.Π. ή Π.Γ.Ε. της Γαρίδας Αμβρακικού και της Σαρδέλας Αμβρακικού, και η Περιφερειακή Επιτροπή ενέκρινε τη διάθεση πίστωσης που θα βαρύνει τον εγκεκριμένο προϋπολογισμό της Π.Ε. Πρέβεζας, για την παροχή υπηρεσιών κατοχύρωσης τους στο Μητρώο Π.Ο.Π και Προστατευόμενων Γεωγραφικών Ενδείξεων (Π.Γ.Ε.) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Β’ Μέρος : Πλωτό φωτοβολταϊκό. [Σημείωση ότι λογοδοσία δεν μπορεί να αφορά μελλοντικές ενέργειες]
Στην συνεχιζόμενη επέλαση των αιολικών πάρκων, τη σειρά παίρνουν τα φωτοβολταϊκά και δη τα πλωτά που εξαπλώνονται σε ευαίσθητους περιβαλλοντικά κόλπους και λίμνες. Δύο πρόσφατα παραδείγματα αποτελούν ο Αμβρακικός κόλπος και η λίμνη Στράτου στον Αχελώο.
Η Περιφέρεια Ηπείρου είναι ενήμερη από τα δημοσιεύματα ότι έχει υποβληθεί από την εταιρεία «Δυτικός Ενεργειακός Κόμβος Κοινότητα ΑΠΕ-ΕΠΕ» αίτηση για εγκατάσταση πλωτού φωτοβολταϊκου. Μέχρι στιγμής η ανωτέρω ΜΠΕ δεν έχει περιέλθει στην Γραμματεία της Επιτροπής Περιβάλλοντος. Το έργο αυτό θα πρέπει να εξεταστεί σε βάθος κατά την διαδικασία συζήτησης της ΜΠΕ στην Επιτροπή Περιβάλλοντος, όπου θα ληφθούν υπόψη όλες οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις, καθώς και η συμβατότητα με τις υφιστάμενες χρήσεις γης.
Πρόκειται για περιπτώσεις πλην των άλλων άναρχης χωροθέτησης διότι οι επενδυτές προκειμένου να προλάβουν τους κύκλους αιτήσεων αδειών της ΡΑΑΕΥ, αφού οι αξιολογήσεις προχωρούν βάσει προτεραιότητας, δεσμεύουν περιοχές χωρίς να γνωρίζουν την περιβαλλοντική αξία αυτών.
Σχετικά με το πλωτό φωτοβολταϊκό σταθμό, το έργο αυτό θα εξετασθεί μόλις περιέλθει στην Περιφέρει Ηπείρου η σχετική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων καθώς, μόνο έτσι θα μπορεί να ελεγχθεί αν είναι συμβατό με την περιβαλλοντική ισορροπία της περιοχής και τις υπόλοιπες χρήσεις γης και θάλασσας. Είναι αδύνατο να περιέλθει στην Περιφέρεια Ηπείρου πληροφορία εμπιστευτικού τύπου σχετικά με το αν η συγκεκριμένη εταιρεία, με τόσο χαμηλό κεφάλαιο, διαθέτει την τεχνογνωσία και τους πόρους για την υλοποίηση ενός τόσο απαιτητικού και περιβαλλοντικά κρίσιμου έργου ή πίσω βρίσκονται κρυπτόμενοι σήμερα επώνυμοι μονοπωλιακοί ενεργειακοί κολοσσοί που προσπαθούν αρχικά «ανώνυμα» να εγκριθεί το συγκεκριμένο έργο.
Η Περιφερειακή Αρχή εξετάζει τα εξής σημεία σχετικά με τις πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου:
►Προβλήματα στον βυθό: Αν η κάλυψη ενός μεγάλου μέρους του Αμβρακικού κόλπου από τα φωτοβολταϊκά πάρκα θα δημιουργήσει πρόβλημα στον βυθό με τις εκατοντάδες τσιμεντένιες ή μεταλλικές βάσεις και τις αγκυρώσεις τους, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στους βενθικούς οργανισμούς και στα ενδιαιτήματα των υδρόβιων οργανισμών τόσο στον βυθό όσο και στην παρόχθια ζώνη.
►Κίνδυνος από κυματισμούς: Υπάρχει η εκτίμηση ότι ένα τόσο μεγάλο σε έκταση φωτοβολταϊκό σύστημα θα είναι ευάλωτο σε διακυμάνσεις της ταχύτητας του ανέμου και, για το λόγο αυτό, υπάρχει η πιθανότητα μικρού ή μεσαίου εύρους ατυχήματος (συγκρούσεις φωτοβολταϊκών στοιχείων) από τυχόν κυματισμούς που ενδεχομένως να δημιουργηθούν στην περιοχή εγκατάστασης του φωτοβολταϊκού πάρκου.
►Αλλαγή στην αισθητική του τοπίου: Αν η τοποθέτηση του πλωτού φωτοβολταϊκού θα προκαλέσει αλλαγές στην αισθητική του τοπίου της περιοχής του Αμβρακικού κόλπου, με άμεσο αντίκτυπο στην εικόνα του φυσικού περιβάλλοντος και στη σχέση των τοπικών κοινωνιών με την περιοχή.
►Επιδράσεις στο μικροκλίμα: Αν η δημιουργία του πλωτού φωτοβολταϊκού εκτιμάται ότι θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό το μικροκλίμα της περιοχής, τόσο εντός του Αμβρακικού κόλπου όσο και στην παρόχθια περιοχή. Αυτό περιλαμβάνει την ημερήσια διακύμανση της θερμοκρασίας, την εκτιμώμενη αύξηση της θερμοκρασίας των υδάτων, την εκτιμώμενη αύξηση των ποσοστών της υγρασίας στην περιοχή από τη μείωση της εξατμισοδιαπνοής λόγω της κάλυψης μέρους της επιφάνειας του Αμβρακικού κόλπου με τα φωτοβολταϊκά και την πιθανή διαφοροποίηση των εποχών στην ευρύτερη περιοχή.
- Για την προστασία της περιοχής των μαχών του ΄40 στο Καλπάκι από τη δημιουργία νέου ΦΒ (κατατέθηκε από την παράταξη «Λαϊκή Συσπείρωση»)>
Επανερχόμαστε στο θέμα που είχε απασχολήσει ξανά την Επιτροπή Περιβάλλοντος κατά την 16η Συνεδρίαση της 19ης Οκτωβρίου 2021, όταν η Επιτροπή εξέφρασε σοβαρές ανησυχίες και γνωμοδότησε ομόφωνα αρνητικά για το έργο αυτό.
Η περιοχή του Καλπακίου έχει ιστορική σημασία για όλη την Ελλάδα, καθώς εδώ διαδραματίστηκαν καθοριστικές μάχες κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Έλληνες αντέτειναν το «ΟΧΙ» στον φασιστικό στρατό. Στην περιοχή αυτή βρίσκεται το μνημείο των πεσόντων και το εμβληματικό μνημείο του «ΟΧΙ» που αποτελεί σύμβολο του αγώνα και της αντίστασης, το οποίο πρέπει να διατηρηθεί απαραβίαστο, ώστε οι επόμενες γενιές να θυμούνται την αξία της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσης.
Η πρόταση για την κατασκευή του φωτοβολταϊκού πάρκου στην περιοχή αυτή είναι ιδιαίτερα προβληματική για τους εξής λόγους:
1. Περιβαλλοντικά Ζητήματα: Η εγκατάσταση περισσότερων από 88.000 φωτοβολταϊκών στοιχείων μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στο μικροκλίμα της περιοχής, με αύξηση της θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια της ημέρας και αρνητικές επιπτώσεις στις κοντινές καλλιεργούμενες εκτάσεις. Η εγκατάσταση του έργου δίπλα στο ιστορικό μνημείο του «ΟΧΙ» ενδέχεται να προκαλέσει σοβαρή οπτική ρύπανση και να υποβαθμίσει την αισθητική και ιστορική αξία της περιοχής.
2. Περιορισμός Χρήσεων Γης: Η κατασκευή του φωτοβολταϊκού πάρκου θα περιορίσει τη χρήση των βοσκοτόπων της περιοχής, κάτι που αποτελεί πλήγμα για την τοπική κτηνοτροφία.
3. Αντίθεση της Τοπικής Κοινωνίας: Ο Δήμαρχος Πωγωνίου και άλλοι τοπικοί φορείς εξέφρασαν την έντονη αντίθεσή τους, τονίζοντας ότι το έργο θα καταστρέψει την ιστορική κληρονομιά της περιοχής και θα μετατρέψει το φυσικό τοπίο σε ένα «γυάλινο πάνελ», ενώ η τοπική κοινωνία δεν έχει κληθεί να συμμετάσχει στη διαδικασία.
4. Απουσία Στρατηγικής και Συμβάσεων: Διατυπώθηκαν ανησυχίες για τη μη ύπαρξη κατάλληλων συμφωνιών και τη δυσκολία της υλοποίησης του έργου λόγω της έλλειψης μισθωτηρίων και άλλων νομικών εγγυήσεων.
Σημειώνεται ότι το έργο του φωτοβολταϊκού πάρκου στο Καλπάκι θα επανέλθει προς συζήτηση στην Επιτροπή Περιβάλλοντος, με την προθεσμία κατάθεσης γραπτών απόψεων από φορείς και πολίτες να λήγει στις 14 Απριλίου 2025.
Η ΑΕΠΟ της ΜΠΕ του έργου θα εκδοθεί από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας, με τον ρόλο της Περιφέρειας Ηπείρου, όπως και πολλών άλλων υπηρεσιών, να είναι καθαρά γνωμοδοτικός, καθώς η Περιφέρεια παρέχει τις απόψεις της σε αυτή τη διαδικασία.
Η Περιφέρεια Ηπείρου δεν έχει την δυνατότητα σύμφωνα με την κείμενη Νομοθεσία να προβαίνει σε προληπτικές ενέργειες για να προστατεύσει κάποια περιοχή από χωροθέτηση έρχου ΑΠΕ ακόμη και αν αυτή είναι, όπως εν προκειμένω, όπου ο ελληνικός λαός έδωσε μάχες για την υπεράσπιση της πατρίδας του, αλλά σε καμία περιοχή.
Μέσω των γνωμοδοτήσεων της Επιτροπής Περιβάλλοντος, έχουμε πολλάκις καταγγείλει το φαινόμενο υποβολής αιτήσεων από επενδυτές σε ευαίσθητες γεωγραφία περιοχές χωρίς να γνωρίζουν τις χρήσεις γης και την αξία των περιοχών αυτών αν είναι π.χ. βοσκότοποι, γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας, αρχαιολογικοί και ιστορικοί χώροι, το οποίο (φαινόμενο) μάλιστα διαπιστώνεται σε κάθε κύκλο της ΡΑΕ.
Το πρόβλημα ξεκινάει από το γεγονός ότι το υφιστάμενο πλαίσιο δεν υποχρεώνει τον επενδυτή να υποβάλει τίτλους ιδιοκτησίας στο αρχικό στάδιο της αδειοδότησης, κάτι που ζητείται στο τελικό στάδιο.
Δεν έχουν χαραχθεί και θεσμοθετηθεί, δηλαδή, όλα εκείνα τα εξειδικευμένα κριτήρια που να διασφαλίζουν ένα ειδικό πλαίσιο Χωρικής Οργάνωσης των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων ανάλογα με τη φυσιογνωμία, την περιβαλλοντική αξία και τις χωροταξικές ιδιαιτερότητες της κάθε Γεωγραφικά αιρετής Περιφέρειας, της επιμέρους κατηγορίες έργων Α.Π.Ε. και τις ειδικές ανάγκες ανάπτυξης, προστασίας ή διαφύλαξης που συναντάμε σε συγκεκριμένες περιοχές και σε ευπαθή οικοσυστήματα της χώρας.
