Σαν σήμερα, πριν 80 χρόνια, στις 17-4-1945, ο Ηπειρώτης Υπουργός Παιδείας, Δημήτρης Μπαλάνος, αναδεικνύει τα Γενικά Αρχεία του Κράτους ως φορέα διαφύλαξης της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Στο επισυναπτόμενο έγγραφο, «προς ἅπαντα τα Ὑπουργεῖα καί τάς Γενικάς Διοικήσεις», ορίζεται η διάσωση και «εἰ δυνατόν» συγκέντρωση εγγράφων, όπως Εκθέσεων και αναφορών Νομαρχών, Στρατιωτικών και Αστυνομικών Αρχών, αναφορών πολιτών, κρατουμένων και ομήρων, καθώς και έντυπων κειμένων (εφημερίδων, προκηρύξεων και εκτάκτων ανακοινώσεων) «ἀναφερομένων εἰς ἐνεργείας τῶν Ἀρχῶν Κατοχής κατά τά ἔτη 1941-45». Σκοπός του εγχειρήματος είναι η οριστική διαφύλαξη των εγγράφων στα κατά τόπους ΓΑΚ, ώστε να εξασφαλιστεί ιστορικά στο μέλλον η μελέτη και η συγγραφή της τριπλής Κατοχής της Ελλάδος, κατά τα έτη 1941-45.
Ο Δημήτριος Μπαλάνος (1877-1959), γόνος επιφανούς Ηπειρωτικής οικογένειας, γεννήθηκε στην Αθήνα και μετά τη δίχρονη φοίτηση στη Νομική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, την εγκατέλειψε και συνέχισε στη θεολογία, όπου αναγορεύτηκε διδάκτωρ, το 1899. Τα επόμενα τέσσερα χρόνια σπούδασε στους τομείς φιλοσοφίας, φιλολογίας και θεολογίας στα Πανεπιστήμια Ιένας, Λειψίας και Χάλλε της Γερμανίας. Διορίστηκε καθηγητής στο Αρσάκειο, δίδαξε στα διδασκαλεία δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης (1904–1918) και διετέλεσε καθηγητής θρησκευτικών του Βασιλέα Γεωργίου Β΄ (1908–1909).
Ανακηρύχτηκε Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής (1929–1930), Αντιπρύτανης (1944–1945) και Πρύτανης (1945–1946) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το 1931 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, διετέλεσε Πρόεδρος (1939) και Γενικός Γραμματέας (1951-1956). Διορίστηκε Υπουργός Θρησκευμάτων και Παιδείας στην Κυβέρνηση Δεμερτζή και παραιτήθηκε διαφωνώντας για το πανεπιστημιακό ζήτημα. Επανήλθε ως Υπουργός Παιδείας και προσωρινά Εφοδιασμού στην Κυβέρνηση Πέτρου Βούλγαρη, το 1945.
Υπήρξε ισόβιος Διευθυντής του Ορφανοτροφείου Χατζηκώστα (1915) και πολυγραφότατος συγγραφέας εκκλησιαστικών και θεολογικών συγγραμμάτων.
