Στην εποχή που ζούμε, παρατηρούμε καθημερινά τον πλανήτη και κυρίως το περιβάλλον γύρω μας να καταστρέφονται. Οι παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για την καταστροφή αυτή είναι αρκετοί. Ένα θέμα, το οποίο μας απασχολεί ιδιαίτερα, είναι αυτό της ρύπανσης των υδάτων.
Το νερό είναι το σημαντικότερο στοιχείο για οποιαδήποτε μορφή ζωής στη γη και αποτελεί πρώτη ύλη για την ανθρώπινη οικονομία. Ο άνθρωπος έχει τεράστια ανάγκη για νερό καθώς με αυτό καλύπτει κάποιες από τις βασικές του ανάγκες. Ωστόσο, τον τελευταίο αιώνα, χάρη σε πολλές ανθρώπινες επιβλαβείς δραστηριότητες (βιομηχανικά απόβλητα, βιομηχανικές διαδικασίες, αστικά λύματα και γεωργικές δραστηριότητες) η ποιότητα του νερού έχει αλλάξει εντελώς, με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις τους τον πλανήτη να είναι τεράστιες. Στην χώρα μας το 80% του νερού που καταναλώνεται για αστικές και βιομηχανικές δραστηριότητες καταλήγει στην αποχέτευση. Έτσι προκύπτει ότι 525.000.000 m3 το χρόνο γίνονται απόβλητα και μπορούν να επηρεάσουν το περιβάλλον και την δημόσια υγεία αν δεν υποστούν καμία επεξεργασία καθαρισμού.
*Εμείς, ως μαθητές σε ρόλο δημοσιογράφου για το περιβάλλον, μελετήσαμε το θέμα της ρύπανσης των υδάτων έχοντας ως αφορμή τις δεχόμενες ρυπαντικές πιέσεις της Λίμνης Παμβώτιδας και του ποταμού Καλαμά. Στα πλαίσια της έρευνας που κάναμε με στόχο την ευαισθητοποίηση όλων, επισκεφτήκαμε το Ερευνητικό Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του Τομέα Ανόργανης & Αναλυτικής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και συνομιλήσαμε με τον Καθηγητή κ. Βασίλειο Σακκά για το θέμα αυτό.
Α.Ν. -Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τους υδάτινους πόρους; Υπάρχουν κάποια μέτρα για την διαχείριση των υδάτων στην εποχή της κλιματικής κρίσης;
Β.Σ. -Οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής στους υδάτινους πόρους είναι ιδιαίτερα δυσμενείς. Ενδεικτικά αναφέρονται επιδράσεις, όπως η μείωση της ποσότητας των υδάτινων αποθεμάτων λόγω αύξησης των διεργασιών εξάτμισης, μεταβολές στη συχνότητα και στην ένταση των υδρολογικών φαινομένων (πλημμύρες/ξηρασίες) και διείσδυση αλμυρού νερού σε παράκτιους υδροφόρους ορίζοντες (υφαλμύρινση).
Βασικές στρατηγικές που μπορούν να συμβάλλουν στη βιώσιμη διαχείριση του νερού περιλαμβάνουν πέραν της ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης του κοινού, την αναβάθμιση των δικτύων ύδρευσης για τη μείωση των απωλειών, τη συλλογή όμβριων υδάτων, την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση νερού με την κατασκευή σύγχρονων μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων, και την αξιοποίηση μοντέλων πρόβλεψης της ποιότητας των υδατικών πόρων (σύνδεση με τον 13ΣΒΑ1).
Χ.Τ. -Με ποιον τρόπο η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά κάποιες μεταβλητές, όπως οι βροχοπτώσεις, και τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον;
Β.Σ. -Λόγω της κλιματικής αλλαγής σε ορισμένες περιοχές, προβλέπεται αύξηση των βροχοπτώσεων, ενώ σε άλλες, σημαντική μείωση. Επιπλέον αυτές μπορεί να γίνουν πιο εποχιακές ή συγκεντρωμένες σε μικρότερες χρονικές περιόδους, οδηγώντας σε εναλλαγή ξηρασίας και πλημμυρών. Ταυτόχρονα αυξάνει η συχνότητα των ακραίων φαινομένων που μπορεί να προκαλέσουν πλημμυρικά φαινόμενα. Σε τέτοιες καταστάσεις λόγω και της αστικοποίησης η ανατροφοδότηση των υπόγειων υδροφορέων μειώνεται αισθητά διαταράσσοντας τον υδρολογικό κύκλο. Επίσης οι παράκτιες περιοχές ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα λόγω διείσδυσης αλμυρού νερού στους υπόγειους υδροφορείς, μειώνοντας τη διαθεσιμότητα γλυκού νερού (σύνδεση με τον 13ΣΒΑ1).
Δ.Σ. -Υπάρχουν παράγοντες που μπορεί να προκαλούν τεράστιες πιέσεις στους υδατικούς πόρους;
Β.Σ. -Στους κυριότερους παράγοντες που προκαλούν πιέσεις των φυσικών υδάτινων πόρων είναι οι γεωργικές δραστηριότητες που καταναλώνουν το 70% των αποθεμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, η αύξηση πληθυσμού και η αστικοποίηση που αυξάνει τη ζήτηση για δημοτικές χρήσεις καθώς επίσης και οι βιομηχανικές δραστηριότητες.
Φ.Χ. -Έχει παρατηρηθεί υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων; Αν ναι, που εντοπίζεται και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Β.Σ. -Έχει παρατηρηθεί σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων παγκοσμίως, λόγω της ρύπανσης και των περιβαλλοντικών πιέσεων που ασκούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες Οι σημαντικότερες δραστηριότητες που την προκαλούν είναι η εντατική χρήση γεωργικών λιπασμάτων και παρασιτοκτόνων, καθώς και η διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων και αστικών λυμάτων. Συνεπώς οδηγούμαστε στη μείωση της καταλληλόλητας του νερού για τις διάφορες χρήσεις αλλά και σε οικονομικές επιπτώσεις.
Η αντιμετώπιση της υποβάθμισης πέραν της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού απαιτεί την ουσιαστική εφαρμογή αυστηρών περιβαλλοντικών κανονισμών, την αναβάθμιση των υποδομών επεξεργασίας λυμάτων και αποβλήτων, και μείωση της χρήσης χημικών στη γεωργία.
Δ.Σ. – Για να διασφαλιστεί η ποιότητα των υδάτων, ποιες βιώσιμες διεργασίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν;
Β.Σ. -Η διασφάλιση της ποιότητας των υδάτων απαιτεί ενέργειες όπως η ένταξη νέων τεχνολογιών επεξεργασίας λυμάτων/αποβλήτων σε συμβατικά συστήματα επεξεργασίας, η επαναχρησιμοποίηση/ανακύκλωση νερού για γεωργικές ή βιομηχανικές χρήσεις (ανάλογα με το σκοπό χρήσης). Η προώθηση γεωργικών πρακτικών με ελάχιστη ή χωρίς τη χρήση χημικών (βιολογικές καλλιέργειες) θα συνεισφέρουν σημαντικά στη μείωση της ρύπανσης και διασφάλισης της ποιότητας των υδάτων. Παράλληλα, η επένδυση σε συστήματα παρακολούθησης της ποιότητας του νερού και μοντέλων πρόβλεψης της ρύπανσης θα είναι καθοριστικά στη διασφάλιση της ποιότητας των υδάτων.
Με δεδομένο ότι κάθε χρόνο, τα ευαίσθητα παράκτια οικοσυστήματα σε πολλά μέρη της γης καταστρέφονται από βιομηχανίες που εκλύουν διαφόρων ειδών ρύπους στα ποτάμια και τα παράκτια ύδατα (σύνδεση με τον 14ΣΒΑ2), ο κ. Σακκάς ανέφερε ότι οι ρύποι στα ύδατα μπορούν να προσδιοριστούν τόσο ποιοτικά (ποια η ταυτότητα του χημικού είδους που προκαλεί τη ρύπανση) αλλά και ποσοτικά (ποια είναι η συγκέντρωσή του). Οι χημικές αναλύσεις συνήθως περιλαμβάνουν ενόργανες τεχνικές όπως η φασματοσκοπία, η χρωματογραφία, η ηλεκτροανάλυση αλλά και υγροχημικές και σταθμικές μεθόδους. Για την ανίχνευση των μικρορύπων συνήθως απαιτείται ένα στάδιο προκατεργασίας ή και εκχύλισης του δείγματος. Επίσης, ορισμένοι υδάτινοι οργανισμοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βιοδείκτες αφού μεταβολές αυτών σε επίπεδο πληθυσμού ή κοινότητας μπορούν να υποδηλώσουν την παρουσία ενός ρυπασμένου υδατικού συστήματος.
Είναι σαφές ότι το νερό είναι ένας διασυνδεδεμένος και ζωτικής σημασίας πόρος. Υπάρχουν άραγε λύσεις για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ρύπανσης των υδάτων; Μα φυσικά! Η εφαρμογή περιβαλλοντικών κανονισμών, η αναβάθμιση βιομηχανικών εγκαταστάσεων με σύγχρονες τεχνολογίες επεξεργασίας αποβλήτων σε συνδυασμό με την ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη μείωση της ρύπανσης και στην προστασία των υδάτων. Επιπλέον, η μείωση των χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, η άσκοπη χρήση του νερού, η χρήση φιλικών προς το υδάτινο περιβάλλον προϊόντων, όπως τα αντηλιακά αλλά και προϊόντων καθαρισμού για οικιακή χρήση καθώς και ο βιολογικός καθαρισμός των λυμάτων και του νερού αποτελούν μερικές από τις λύσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων, στη μείωση της ρύπανσης και στη βελτίωση της κατάστασης των υδάτινων οικοσυστημάτων.
Το νερό χρειάζεται τη βοήθεια μας….Ας το διατηρήσουμε καθαρό!
Αρθογράφοι: Νούσια Άρτεμις, Τουφίδη Χρυσάνθη, Χήτα Φρειδερίκη και Δημήτριος Σακκάς.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνονται στον Καθηγητή, κ. Βασίλειο Σακκά, ο οποίος υποδέχτηκε τους μαθητές/-τριες στο Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και απάντησε με μεγάλη προθυμία σε κάθε ερώτηση που είχαν οι νέοι δημοσιογράφοι, μαθητές και μαθήτριες του σχολείου μας, σχετικά με τη ρύπανση του νερού καθώς και στους υπεύθυνους καθηγητές του σχολείου.
113ΣΒΑ (13ος Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης): Δράση για το κλίμα
Οι μαθητές μελετούν το περιβαλλοντικό θέμα της ρύπανσης των υδάτων λόγω της κλιματικής αλλαγής, το οποίο αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα και ενημερώνουν κοινωνικούς φορείς σε τοπικό επίπεδο και εθνικό επίπεδο.
214ΣΒΑ (14ος Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης): Η ζωή στο νερό
Οι μαθητές ερευνούν την επίδραση που έχουν στα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα, θέματα που σχετίζονται με τη ρύπανση των υδάτων, καθώς και τον τρόπο αειφορικής διαχείρισης και προστασίας τους. Προτείνουν λύσεις για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των ρυπαντών στη χλωρίδα και πανίδα των ωκεανών και αναλαμβάνουν δράση.
