Είναι πολύ θλιβερό, όταν βλέπουμε αυτά που αγαπάμε να καταστρέφονται. Έτσι, όταν το τοπίο της μικρής μας πόλης, των Ιωαννίνων, στην Ελλάδα, που μεγαλώσαμε και αγαπήσαμε, οδεύει προς το χειρότερο, νιώθουμε την ανάγκη οι συνάνθρωποί μας να πληροφορηθούν για ένα θέμα που αποτελεί παράδειγμα για αρκετά από τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Συγκεκριμένα, το μεταχρωματικό έλκος, το οποίο πλήττει τα πλατάνια της περιοχής μας, είναι μία θανατηφόρα ασθένεια που προκαλείται από τον μύκητα Ceratocystis Platani, ο οποίος είχε εισαχθεί στην Ευρώπη από την Βόρεια Αμερική. Η συγκεκριμένη ασθένεια προσβάλλει μόνο δέντρα πλατάνου και κανένα άλλο φυτό, σύμφωνα με τους δασολόγους του Δασαρχείου Ιωαννίνων.
Ο κ. Ρήγας Τσιακίρης, η κα Σπυριδούλα Ζώη και η κα Σταυρούλα Σέλη, στο πλαίσιο της ενημέρωσης των μαθητών του σχολείου μας για τη συγκεκριμένη ασθένεια, αλλά και σε συνέντευξη που μας παραχώρησαν στο τέλος της επίσκεψής τους, μας εξήγησαν ότι ο μύκητας αναπτύσσεται στα αγγεία των ριζών, του κορμού και των κλαδιών, προκαλώντας ολική νέκρωση, χωρίς τη δυνατότητα ίασης, παρά μόνο πρόληψης. Επιπρόσθετα, επισήμαναν ότι μόνο η πρόληψη μπορεί να αποτρέψει την της εξάπλωσής του.
Στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου, όπως τα Νότια Βαλκάνια και η Εγγύς Ανατολή, το πλατάνι παίζει πρωταρχικό ρόλο για την πολιτισμική, κοινωνική και ιστορική αξία αυτών των τόπων. Παράδειγμα αποτελεί η ύπαρξη εκκλησιών εντός ευμεγεθών πλατάνων και η σπουδαιότητά τους ως κέντρο κοινωνικής συνεύρεσης. Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός ότι τα πλατάνια αποτελούν ένα ξεχωριστό οικοσύστημα από το οποίο εξαρτώνται πολλά είδη μικρών θηλαστικών, πτηνών, ζωυφίων, λειχήνων και μυκήτων.
Στη συνέχεια της συνεργασίας μας, συνοδεύσαμε τον κ. Τσιακίρη σε μια έρευνα πεδίου στην παραλίμνια περιοχή της πόλης, για να παρατηρήσουμε το πρόβλημα και να αναγνωρίσουμε τα βήματα που έχουν γίνει για την αντιμετώπισή του. Για την ακρίβεια, είδαμε τα άρρωστα δέντρα, όπως και τις προσπάθειες των ειδικών για τη διαχείρισή τους. Μάθαμε πως, όποτε εντοπίζεται ένα ασθενές πλατάνι, κόβεται με τα κατάλληλα μηχανήματα, νεκρώνονται με φάρμακο οι ρίζες μήκους έως και 80 μέτρα, καίγεται επιτόπου, όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες και εν τέλει αντικαθίσταται με δέντρα όπως βελανιδιές, φράξους και σφενδάμους, που θεωρούνται ανθεκτικά είδη και ευδοκιμούν στο μικροκλίμα της περιοχής.
Η ασθένεια αυτή των πλατάνων έχει πολύπλευρες επιπτώσεις σε διάφορους τομείς της ζωής μας. Η νέκρωση και η απομάκρυνση των δέντρων επιτρέπει τη διάβρωση του εδάφους, τις κατολισθήσεις και τις πλημμύρες. Επίσης, παρατηρείται αισθητική υποβάθμιση του τοπίου στις αποψιλωμένες περιοχές, οι οποίες έχουν ερημώσει από τη φυσική βιοποικιλότητά τους. Η εικόνα ενός άδειου τοπίου δεν προσελκύει αρκετούς ανθρώπους, ώστε να αξιοποιηθεί τουριστικά. Άλλωστε, ο τουρισμός της περιοχής βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στη φυσική της ομορφιά. Σοβαρό πρόβλημα αποτελεί και η επικινδυνότητα των νεκρών δέντρων τόσο για τη σωματική ακεραιότητα των εργατών, που έρχονται σε άμεση επαφή με τα πλατάνια, όσο και για την ασφάλεια των μηχανημάτων τους. Για αυτόν τον λόγο οι οδοποιητικές κατασκευές είναι δύσκολες για το εργατικό δυναμικό, αλλά και για την προστασία των υγιών δέντρων από τον μύκητα, ο οποίος μπορεί να μεταδοθεί μέσω μη απολυμασμένων εργαλείων. Οι περισσότερες από αυτές τις αρνητικές συνέπειες της ασθένειας συνδέονται με τον 15ο στόχο βιώσιμης ανάπτυξης “Ζωή στη Στεριά”, που θέσπισε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος αποσκοπεί στην προστασία και αποκατάσταση των δασών αλλά και την αποφυγή της ερημοποίησης και αποψίλωσης. Γιατί, όμως, καταστρέφεται η φυσική κληρονομιά μας;
Κύριες αιτίες του ακόμη ανοιχτού ζητήματος είναι η ελλιπής ενημέρωση επί του θέματος, καθώς και η κακή οργάνωση από τους υποστελεχωμένους φορείς για το περιβάλλον. Είναι αδύνατο, συνεπώς, αλλά πάνω απ’ όλα λάθος, να κατηγορήσουμε έναν συγκεκριμένο φορέα για αδράνεια, όσον αφορά την αντιμετώπιση του θέματος, όπως συμβαίνει και με τα περισσότερα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας.
Επομένως, όσον αφορά τη λύση του προβλήματος, είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να δούμε δραματικές αλλαγές από τη μια μέρα στην άλλη. Όμως, όπως αυτό, έτσι και όλα τα άλλα παρόμοια παγκόσμια ζητήματα χρήζουν προσοχής τόσο σε ατομικό, σε κοινοτικό, σε κρατικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο.
Υπάρχουν, ωστόσο, πολλές ενέργειες που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Αρχικά, μία από τις πιο σημαντικές δράσεις αποτελεί η ευαισθητοποίηση των πολιτών από τους αρμόδιους φορείς και το κράτος, αλλά και το αντίστροφο. Ο πολίτης οφείλει, από τη μια πλευρά, να ακούει προσεκτικά τις ανακοινώσεις των ειδικών και, από την άλλη, να ενημερώνει άμεσα τις αρμόδιες αρχές στην περίπτωση που παρατηρήσει ή υποπτευθεί αλλοιώσεις στα δέντρα. Ένα απλός περίπατος, μια εκδρομή σε μία παραποτάμια περιοχή και ένας παρατηρητικός πολίτης αρκούν για να σωθεί ένα πλατανοδάσος. Επιπλέον, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Κοινωνικής Δικτύωσης χρειάζεται να δίνουν έγκυρες πληροφορίες και να ενθαρρύνουν τον κόσμο να κάνει τα λόγια πράξη πάνω στην προστασία της φύσης. Επίσης, οι κυβερνήσεις είναι απαραίτητο να διαθέτουν το νομικό πλαίσιο και τους οικονομικούς πόρους προς τους αρμόδιους φορείς για την ευκολότερη και ταχύτερη ολοκλήρωση των προσπαθειών τους.Για παράδειγμα, η υποχρεωτική απολύμανση των εργαλείων κοπής και ο αυστηρός έλεγχος της εφαρμογής του πρωτοκόλλου απολύμανσης είναι ένα απαραίτητο μέτρο για την αναχαίτιση της ασθένειας.
Τέλος, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τέτοιου είδους καταστάσεις είναι διασυνοριακές και διακρατικές. Για αυτό ο μόνος δρόμος είναι η συνεργασία και η αρωγή σε παγκόσμια κλίμακα μεταξύ των κρατών και κατ΄ επέκταση των πολιτών, για την ανάπτυξη κοινών στρατηγικών και σχεδίων δράσεως. Ούτως ή άλλως, αυτό δεν προβλέπει ο 17ος στόχος βιώσιμης ανάπτυξης; Τη σύναψη συνεργασιών για την επίτευξη των κοινών στόχων.
Κλείνοντας, τα οικολογικά προβλήματα είναι παγκόσμια και καθημερινά, άρα με κατάλληλες λύσεις και σωστή συνεργασία μπορούμε να βελτιώσουμε την κατάσταση στην οποία ζούμε. Εμείς, ως πολίτες, πρέπει να είμαστε ενωμένοι και να θυμόμαστε ότι σε αυτόν τον πλανήτη είμαστε απλά φιλοξενούμενοι. Μπορούμε να κάνουμε εκστρατείες υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος και να πιέσουμε τις αρχές να μας ωθήσουν προς μία ριζική οικολογική αλλαγή, προς το καλύτερο. Μόνο έτσι θα διασφαλίσουμε ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές. Οι συντάκτες αυτού του άρθρου, ως έφηβοι αλλά και ενεργοί πολίτες, σας εκθέσαμε τη γνώμη μας και τα παρόντα δεδομένα. Εσείς κρατάτε στα χέρια σας τη λύση των οικολογικών προβλημάτων που απασχολούν τη κοινότητά σας. Τι επιλέγετε να κάνετε;
Η προστασία του πλανήτη είναι υπόθεση όλων μας!
Ευχαριστούμε πολύ τους αρμόδιους του Δασαρχείου Ιωαννίνων για την ευγενική συμβολή τους στην προσπάθειά μας να αναδείξουμε το παρόν πρόβλημα και για την άριστη συνεργασία που είχαμε μαζί τους, καθώς επίσης και τους υπεύθυνους καθηγητές του σχολείου μας.
