Στις 20-22 Ιουνίου, στα Χανιά, διεξήχθησαν οι εργασίες της 16ης Πανελλήνιας Συνόδου των Φορέων Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΦοΔΣΑ). Παρακολούθησα το σύνολο των εργασιών αυτών ως μία εκ των εκπροσώπων του Αναγκαστικού Συνδέσμου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Ηπείρου.
Σοβαρά προβλήματα, που αναδείχθηκαν από ευρωπαίους και έλληνες εισηγητές, συνεχίζουν να υφίστανται στην Ελλάδα, παρά τις επενδύσεις σε υποδομές που έχουν πραγματοποιηθεί τα πρόσφατα 10 χρόνια.
I. Η ανακύκλωση υστερεί κατά 38% του καθορισμένου στόχου.
II. Τα ογκώδη δεν συλλέγονται, ούτε επεξεργάζονται, ούτε αξιοποιούνται.
III. Πολλά Σημεία Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) λειτουργούν ως ΧΥΤΑ.
IV. Τα Απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων» (ΑΕΚΚ) όταν συλλέγονται, δεν τυγχάνουν επεξεργασίας και περαιτέρω αξιοποίησης, ελλείψει ελέγχου και μη τήρησης των σχετικών δεσμεύσεων.
V. Τα βιοαπόβλητα (κλαδέματα, οργανικά υπολείμματα, κτλ) αφήνονται στην τύχη τους.
VI. Ο πολίτης πληρώνει ό,τι χρεώνεται και δεν πληρώνει για ό,τι «παράγει».
VII. Η χώρα, οι δήμοι, οι πόλεις, τα χωριά είναι σπαρμένα με σκουπίδια.
Οι εξελίξεις της διαχείρισης των απορριμμάτων σε εθνικό επίπεδο βρίσκονται σε κρίσιμο στάδιο και αγγίζουν όλους τους πολίτες.
Θεσμικές αλλαγές επέρχονται, νέες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεσμοθετούνται, νέοι σχεδιασμοί για τις υποδομές δρομολογούνται, αλλαγές στους υφιστάμενους ελέγχους νομοθετούνται.
Στην χώρα μας, την Ελλάδα, δίνεται μία τελευταία ευκαιρία να κερδίσει τον χαμένο χρόνο, καθώς ανήκει στις 3 χώρες (Ελλάδα, Κροατία, Ρουμανία) για τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί και συγχρηματοδοτεί έργα διαχείρισης αποβλήτων και για την Προγραμματική Περίοδο 2021-2027, έστω και με το προαπαιτούμενο «pro rata» που τίθεται και αφορά τη συγχρηματοδότηση των νέων έργων (η συγχρηματοδότηση για την περίοδο 2021-2027 ανέρχεται στο 50% και όχι στο 85% όπως εφαρμόστηκε στην περίοδο 2014-2020).
Κατά την προσωπική μου άποψη, όλη αυτή η υστέρηση που παρατηρείται στη χώρα, συνοπτικά συνίσταται στα ακόλουθα:
- Κεντρική κυβερνητική, στρατηγικού χαρακτήρα, πολιτική και συνεχής και ενδελεχής εποπτεία της εξέλιξης των έργων για τη διαχείριση των απορριμμάτων, δεν υπάρχει. Απλώς καταγράφονται σποραδικά «πυροσβεστικού» χαρακτήρα σημειακές επεμβάσεις ή θεσμικές αλλαγές.
- Ουσιαστική και ειλικρινής συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων (Ευρώπη, Κυβέρνηση, Περιφέρειες, ΦοΔΣΑ, Δήμοι), καθώς και συν-σχεδιασμός για την ολιστική –και όχι τη μεμονωμένη και αποσπασματική- αντιμετώπιση των θεμάτων δεν υπάρχει.
- Για να καταλήξει πλήρως λειτουργικό για την εξυπηρέτηση των αναγκών του πολίτη, κάθε χρήσιμο έργο και υποδομή, από τη στιγμή της πολιτικής απόφασης για την δρομολόγησή του, απαιτούνται τουλάχιστον 10 (ΔΕΚΑ) χρόνια. Και αυτό γιατί :
a. Δεν υπάρχει πολιτική σοβαρότητα.
b. Δεν υπάρχει στέρεος οικονομοτεχνικός σχεδιασμός.
c. Οι απαιτούμενες υπογραφές σε οποιοδήποτε επίπεδο και σε οποιοδήποτε στάδιο του έργου θέτονται με μεγάλες χρονοκαθυστερήσεις.
d. Υπάρχει σωρεία αδειοδοτικών διαδικασιών και υπηρεσιών.
e. Υπάρχουν –παραδοσιακά- προσφυγές (από οργανώσεις και φορείς, από κατασκευαστές, κλπ) σε δικαστήρια για διάφορους και ποικίλους λόγους.
f. Γενικά, το αυτονόητο γίνεται «πολιτική ύλη».
Τι προτείνω:
• Εκκίνηση ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ Δήμων Περιφέρειας Ηπείρου και ΦοΔΣΑ, για την επίτευξη σύναψης Προγραμματικών Συμβάσεων ώστε να καταγραφεί η υφιστάμενη κατάσταση, να προτεραιοποηθούν οι μελέτες και τα νέα έργα και να προγραμματιστεί ποιος κάνει τί και πότε (ολιστική αντιμετώπιση).
• Αποσαφήνιση χρηματοδότησης νέων έργων με το προαπαιτούμενο της Ε.Ε. pro-rata, με ταυτόχρονη ανάλυση επιπτώσεων για ΦοΔΣΑ και δημότες.
• Πλήρης στελέχωση, με τις απαραίτητες ειδικότητες, των ΦοΔΣΑ και των δημοτικών υπηρεσιών καθαριότητας και πρασίνου.
• Πλήρης και εξαντλητική ενημέρωση του πολίτη για όλα τα θέματα, έστω και πόρτα-πόρτα.
• Αξιοποίηση όλου του διαθέσιμου στόλου των μηχανημάτων και εξοπλισμού καθαριότητας.
• Συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα για τα νέα αναγκαία έργα που θα προκύψουν.
• Καταγραφή και ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του ΦοΔΣΑ όλων των επικαιροποιημένων στοιχείων και δεδομένων που διαχειρίζεται (οικονομικών, λογιστικών και τεχνικών), σε εβδομαδιαία βάση.
Οι στόχοι είναι τρεις:
πλήρης επεξεργασία απορριμμάτων πριν την απόρριψή τους, δεδομένου ότι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό αυτή επιτυγχάνεται, ήδη, με τη λειτουργία της Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων,
επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση και
μείωση των απορριμμάτων προς υγειονομική ταφή.
Επιδιώκοντας να είμαι χρήσιμη, κατέγραψα τα παραπάνω λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη συσσωρευμένη εμπειρία μου για το συγκεκριμένο θέμα και το καταστάλαγμα των εισηγήσεων στις εργασίες του θέματος.
Η καθημερινότητά μας πρέπει να αλλάξει.
Όπως και η εικόνα και η λειτουργία του δήμου μας, ως μία σύγχρονη κοινωνία προσώπων.
Η ορθή διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να αποτελεί μία από τις πρώτες –αν όχι πρώτη- προτεραιότητες σε κάθε Δήμο, τόσο γιατί στο άμεσο μέλλον δεν θα υπάρχουν άλλες συγχρηματοδοτήσεις, αλλά και γιατί μία καθαρή πόλη είναι μία πολιτισμένη πόλη.
