Τα τελευταία χρόνια, στον Δήμο μας, προκύπτουν στον πολιτικό λόγο και στον δημόσιο διάλογο ορολογίες που προσπαθούν να περιγράψουν πλέγμα σχεδιασμών, δράσεων και έργων που προσδιορίζουν αλλαγές που έχει ανάγκη η σύγχρονη κοινωνία, ώστε να προαχθεί η ποιότητα της ζωής και η καθημερινή διαβίωση στον αστικό κυρίως ιστό.
Ορολογίες όπως αστική κινητικότητα, βιώσιμη ανάπτυξη, κυκλική οικονομία, έξυπνη πόλη, περιβαλλοντικό αποτύπωμα, ενεργειακός μετασχηματισμός, κλιματικά ουδέτερη πόλη κ.α., χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν αλληλοσυμπληρούμενους σχεδιασμούς και δράσεις για να αλλάξει η εικόνα και κυρίως η λειτουργία των σύγχρονων πόλεων.
Πολλές πόλεις, του δυτικού πολιτισμού κυρίως, υιοθέτησαν νωρίς (πριν αρκετές δεκαετίες) τέτοιες πρακτικές και τις εξελίσσουν, αφού διαθέτουν συγκεκριμένα υπόβαθρα για έναν πλήρως τεκμηριωμένο σχεδιασμό, βασισμένο σε αξιόπιστα και επικαιροποιημένα στοιχεία.
Όσοι από μας έζησαν την καθημερινότητα σε κανονικά οργανωμένες πόλεις του εξωτερικού για μακρύ χρονικό διάστημα (π.χ. για σπουδές), έχουν αντιληφθεί τις θετικές επιπτώσεις που προσδίδει στη ζωή του κάθε πολίτη ο συστηματικός και όχι αποσπασματικός -και ανά περίπτωση- σχεδιασμός.
Σήμερα, στον δικό μας Δήμο, ακόμη συζητάμε και προσπαθούμε να αντιληφθούμε πώς και με ποιον τρόπο μπορεί ο δήμος μας να μετασχηματιστεί από αυτοκινητο-κεντρικό πυρήνα σε ανθρωποκεντρικό χώρο έντονης κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής δραστηριότητας. Ουσιαστικά δηλαδή, δεν έχουμε οριστικοποιήσει τον σχεδιασμό προσβάσιμων, βιώσιμων και αξιοβίωτων δημόσιων χώρων. Όμως, σήμερα, και μετά τις διάφορες και ποικίλες χρηματοδοτήσεις υπό τη μορφή δωρεάν επιδοτήσεων, στο πέρασμα όλων αυτών των ετών που ο δήμος αντιμετωπίστηκε ως ευρωπαϊκή κοινωνική οντότητα, θα περίμενε κανείς όχι να υλοποιούνται τα έργα αυτά, αλλά να βρίσκονται ήδη σε κανονική λειτουργία και χρήση, ανεξαρτήτως δημοτικής αρχής.
Ειδικότερα και παραδειγματικά, δεν έχουν αντιμετωπιστεί επαρκώς, μόνιμα και σταθερά, θέματα, όπως:
- Η προσβασιμότητα στον δημόσιο χώρο για τα άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες (αφαίρεση ή περιορισμός των εμποδίων, δημιουργία ραμπών, δίκτυο όδευσης τυφλών χωρίς να διακόπτεται από κολώνες ή δέντρα)
- Το ανεμπόδιστο βάδισμα (διαπλάτυνση πεζοδρομίων, δίκτυα πεζοδρόμων και πράσινων διαδρομών, δίκτυα ζωνών ήπιας κυκλοφορίας με παρτέρια και τεχνητά εμπόδια, χρωματισμός οδοστρώματος ή αλλαγή του υλικού επίστρωσης του οδοστρώματος σε συγκεκριμένα σημεία π.χ. διαβάσεις πεζών)
- Η διευκόλυνση και η ανάπτυξη της χρήσης του ποδηλάτου (ανάπτυξη δικτύου ποδηλατοδρόμων, σύστημα Κοινόχρηστων Ποδηλάτων, κλπ)
- Η ανάπτυξη ολιστικού συστήματος μετακινήσεων με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (παροχή ικανοποιητικής κάλυψης της πόλης από μέσα μαζικής μεταφοράς, αστικά ή δημοτικά λεωφορεία, τραμ, κλπ., αναδιάρθρωση της λιμναίας συγκοινωνίας).
- Η Οδική Ασφάλεια (με δημιουργία ζώνης προστασίας περιμετρικά των σχολικών μονάδων ή ανακατασκευή κόμβων σε κρίσιμα σημεία του δικτύου, κλπ).
Δεδομένου δε, ότι δεν έχει τεθεί σε ισχύ ένα μεσομακροπρόθεσμο σχέδιο χωρικής και πολεοδομικής ανάπτυξης και επέκτασης και δεν έχει επικαιροποιηθεί η κυκλοφοριακή μελέτη του 1996 και η αναθεώρησή της το 2013, είναι πάρα πολύ πιθανό οι συνθήκες των μελετών που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα να είναι διαφορετικές από την πραγματικότητα.
Η σημερινή δημοτική αρχή, διέθεσε μέχρι σήμερα το 79% του προϋπολογισμού του τεχνικού προγράμματος σε έργα οδοποιϊας, ασφαλτοστρώσεων, διαμορφώσεων πλατειών, αναπλάσεων κτλ. Έργα διάσπαρτα, ίδιου αντικειμένου, με τυχαία ιεράρχηση, διάφορων και διαφορετικών προδιαγραφών χωρίς να γνωρίζουμε τον ενιαίο σχεδιασμό (αν υπάρχει για κάθε δημοτική ενότητα).
Η πολιτική σκοπιμότητα βεβαίως είναι προφανής. Αρχίζει και τελειώνει στον επικοινωνιακό ντόρο, δεδομένου ότι τα διπλάσια ή πολλαπλάσια έργα προκαλούν διπλάσια ή πολλαπλάσια φωτογραφικά instantané ή δελτία τύπου.
Στη συνέχεια, θα αναφερθώ ενδεικτικά σε ορισμένα έργα, ανεξαρτήτου μεγέθους, για την περιοχή του κέντρου της πόλης, για να καταδείξω την έλλειψη μιας στοιχειώδους οργάνωσης, και ενός μεθοδικού σχεδιασμού.
- Αναβάθμιση δομημένου περιβάλλοντος περιοχής Καλούτσιανης – Κιάφας:
Η μελέτη αφορά την ασφαλτόστρωση συνολικά ενός χιλιομέτρου περίπου τμημάτων ορισμένων οδών (Γεωργίου Παπανικολάου, Δία, Ερμή Ευαγγελίδη). Η επέμβαση που έχει ανάγκη η περιοχή είναι όντως ουσιαστική και μεγάλης κλίμακας, αλλά η ανάγκη της δημοτικής αρχής ήταν η ονομαστική τιτλοποίηση και όχι η λειτουργική υλοποίηση. Η εργολαβία δεν θα επιλύσει ούτε τα στοιχειώδη προβλήματα, βάση του πλαισίου που προναφέρθηκε των 5 σημείων, και η επόμενη δημοτική αρχή θα υποχρεωθεί να επανέλθει.
- Διαμορφώσεις πεζοδρόμων και οδών ήπιας κυκλοφορίας στο Τζαμί Καλούτσιανης:
Η πραγματικότητα απομυθοποιεί αυτόν τον πομπώδη τίτλο, δεδομένου ότι η εργολαβία αφορά την επίστρωση του πεζόδρομου Κοτζιούλα και της πλατείας που βρίσκεται δίπλα από αυτόν, ενώ σε ένα από τα σημεία αναφοράς για την πόλη μας, στον δημόσιο χώρο της πλατείας του Τζαμιού, θα τοποθετηθούν 5 μεταλλικά παγκάκια και ένα ηλιακό παγκάκι!
Βεβαίως, ευλόγως αναρωτιέται κάποιος αν στο πολυδιαφημισμένο έργο του Θρησκευτικού Τουρισμού, που προϋπολογίστηκε πριν καν μελετηθεί τον Δεκέμβριο του 2019 στα 6 εκατ.€, τεθούν οι ίδιες προδιαγραφές υλικών με το έργο που συζητάμε, καθώς και τα δύο αφορούν στην ίδια «γειτονιά».
- Παράλληλα, εκτελούνται ή θα εκτελεστούν διάφορα έργα με τίτλους: Βελτίωση – αναβάθμιση κοινοχρήστων χώρων, Αναβάθμιση υποδομών στη Δ.Ε. Ιωαννίνων, Ολοκλήρωση συνδέσεων υφιστάμενων δικτύων πεζοδρόμων & κοινοχρήστων χώρων που αφορούν σε ανακατασκευές ή διαπλατύνσεις πεζοδρομίων σε τμήματα των οδών Δωδώνης, Χαριλάου Τρικούπη, 28ης Οκτωβρίου, Μπότσαρη, Δαγκλή, Τζαβέλα που δεν αλλάζουν ουσιωδώς την πραγματικότητα προς όφελος της καθημερινότητας του πολίτη. Γιατί:
- Δεν αντιμετωπίζεται η διοχέτευση του κυκλοφοριακού φόρτου που θα προκύψει.
- Δεν ορίζεται η χωροθέτηση των απαραίτητων νέων χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων, που προβλέπονται σε όλες τις κυκλοφοριακές μελέτες από το 1995, μέχρι σήμερα.
- Δεν αντιμετωπίζεται η χωροθέτηση των κάδων απορριμμάτων των τεσσάρων ρευμάτων,
- Δεν έχει μελετηθεί η ανάγκη μετατόπισης οποιονδήποτε εμπόδιων για την ελεύθερη βάδιση (φυτεύσεις, πληροφοριακές πινακίδες, τηλεπικοινωνιακοί κατανεμητές, κάδοι, περίπτερα, κλπ), ώστε να υπάρχει απρόσκοπτη και ελεύθερη ζώνη όδευσης των πεζών,
- Δεν αντιμετωπίζεται η ορθολογική χωροθέτηση των στάσεων της αστικής συγκοινωνίας ή αυτή της φορτοεκφόρτωσης αγαθών και προϊόντων.
- Ειδικά για το έργο: Ανοικτό κέντρο εμπορίου Δήμου Ιωαννιτών (Open Mall), που αφορά κυρίως επεμβάσεις στην οδό Ανεξαρτησίας, εκτός από το ότι το αποτέλεσμα των κατασκευαστικών επεμβάσεων έχει ήδη δημιουργήσει στην κοινή γνώμη μεγάλα ερωτηματικά για την αναγκαιότητα αυτής της επένδυσης, η δημοτική αρχή δεν ξέρει ακόμη σήμερα –γιατί δεν το έχει μελετήσει- τον χαρακτήρα της οδού. Δηλαδή, εάν θα είναι πεζόδρομος, συλλεκτήρια οδός, οδός ήπιας κυκλοφορίας ή άλλο μικτό σύστημα!
Αλλά δρομολογήθηκαν, άλλα προκύπτουν, άλλα πιθανώς να θέλουν οι έμποροι της περιοχής, άλλα πιθανώς οι επιχειρηματίες της εστίασης, άλλα οι επιχειρηματίες στον τομέα του τουρισμού, άλλα οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής.
Δηλαδή, η διαβούλευση που έπρεπε να γίνει πριν τη μελέτη και τη δημοράτηση του έργου, γίνεται μετά την υλοποίησή του! Και κυρίως χωρίς να έχουν προηγηθεί οι διανοίξεις των εγκάρσιων οδών (όπως, π.χ. η Ρήγα Φεραίου) μέσω των οποίων θα διοχετευθεί η κυκλοφορία των αυτοκινήτων.
Γεννάται, λοιπόν, το ερώτημα στον καθένα πολίτη, αλλά και επισκέπτη της πόλης μας: «Τι σημαίνει και τι εννοεί η δημοτική αρχή ως αναβάθμιση ή ανάπλαση ή ανακατασκευή;»
- Την αλλαγή του τύπου των πλακιδίων στο πεζοδρόμιο; Ή την αναδιάρθρωση όλων των στοιχείων της μετακίνησης των μη εποχούμενων σε συγκεκριμένη διαδρομή;
- Την αλλαγή των λαμπτήρων από φθορισμού σε led ή την ριζική ανακατασκευή του συστήματος οδοφωτισμού ή και εορταστικού στολισμού;
- Την ανακατασκευή του οδοστρώματος -είτε από τον δήμο είτε από τη ΔΕΥΑΙ- ή την πλήρη αντιμετώπιση της διέλευσης όλων των υπόγειων δικτύων με γεωγραφικά αποτυπωμένα στοιχεία, ώστε να γνωρίζουν όλοι τι είδους δίκτυα κοινής ωφέλειας, σε ποιο σημείο και με ποιο τρόπο διέρχονται κάτω από τα πόδια τους;
Κυρίως όμως, δεν υπάρχει κανένας απολύτως συντονισμός και καμία συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων -υπό την εποπτεία των υπηρεσιών του δήμου- για να ελαχιστοποιείται η όχληση στην πόλη εξ αιτίας της διέλευσης διαφόρων δικτύων κοινής ωφέλειας, όπως της ΔΕΥΑΙ, του ΔΕΔΔΗΕ για την υπογειοποίηση του δικτύου, τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών (οπτική ίνα), το επικείμενο δίκτυο του φυσικού αερίου. Φαίνεται ότι η δημοτική αρχή δεν ενδιαφέρεται για το τί και πώς κατασκευάζεται. Θυμίζω ότι από 01.09.2019 μέχρι σήμερα μόνο και μόνο για τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών η πόλη σκάφθηκε 24 φορές.
Σήμερα, το 2022 στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, το μοντέλο να γίνεται αποκατάσταση των διαλυμένων από χρόνια πεζοδρομίων με απλή αντικατάσταση πλακών ή να ρίχνεις άσφαλτο από δώ κι από κεί, είναι πλέον παρωχημένο και πολιτική πρακτική άλλων εποχών.
Σήμερα, η εποχή επιτάσσει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό. Ο οποίος μάλιστα να προωθείται στο σύνολό του αλλά και στον σωστό χρόνο.
Από όποιο σημείο περνάει σήμερα τσάπα, jcb, φορτωτής ή οποιοδήποτε άλλο μηχάνημα έργου, δεν πρέπει να ξαναπερνάει για τα επόμενα 15χρόνια.
Ο δήμος μας σήμερα πρέπει να αποδώσει περισσότερο δημόσιο χώρο στους πολίτες, οργανωμένο, προσιτό σε όλους, με όλες τις ενδεδειγμένες εξυπηρετήσεις, απαλλαγμένο από εμπόδια και τεχνικές αστοχίες.
Κάθε ένα νέο μέτρο πεζοδρόμου ή ποδηλατόδρομου ή κάθε ένα νέο τετραγωνικό μέτρο άλσους, ή πλατείας ή αθλητικού χώρου στις γειτονιές αποτελεί διαπιστευτήριο για την ένταξη της πόλης στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι των οργανωμένων κοινωνιών.
